Een sinister, wereldwijd spel met grondstoffen als inzet
Dat de situatie rond de leverantie van gas deze winter spannend wordt, hoef ik niet meer uit te leggen. We kunnen als industrie te maken krijgen met een situatie waarin we van het gas worden afgesloten, als Rusland niet meer levert. Inmiddels wordt steeds meer duidelijk dat niet alleen gas, maar ook olie schaars wordt. Ook zien we dat grondstoffen onderdeel worden van een wereldwijd machtsspel.
Hoewel er vooralsnog Russisch gas stroomt door de Nord Stream 1, moet met name Duitsland op zoek naar alternatieve bronnen. De betrouwbaarheid van gasleveringen blijft hoogst onzeker. Zijn wij in Nederland dan ook het haasje? Het grote speculeren is – midden in de zomer – in volle gang. Als Nord Stream 1 toch droog komt te staan, dan kan de gevreesde gas-schaarste al veel eerder optreden. In Duitsland staan onderdelen van de levensmiddelenindustrie op de lijst van sectoren die bij schaarste worden afgeschakeld.
En als Duitsland getroffen wordt, dan moet Nederland in het kader van het Europese solidariteitsplan bijspringen door zelf gas te leveren. Het is wel de vraag hoe we er dan zelf voor staan. Er worden in Den Haag plannen gemaakt, maar welke? De tweehonderd bedrijven die mogelijk op de afschakellijst staan, willen weten waar ze aan toe zijn. En als er dan een tegemoetkomingsregeling komt voor bedrijven die vrijwillig afschalen, hoe gaat die regeling er dan uit zien? En hoe serieus is het plan om de gasvoorraden in Groningen alsnog aan te spreken?
Inzichten
Een seminar van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) leverde onlangs belangrijke inzichten op. Bijvoorbeeld dat we ons moeten voorbereiden op tekorten op allerlei vlakken. Een expert van de Rabobank zei te rekenen op blijvende verstoringen, ook buiten gas en olie. Hij sprak over langdurig hogere energiekosten en kwetsbaarheden bij leveranciers van grondstoffen, met lagere leveringszekerheid. Nu al zien we dat sommige bedrijven voor hun productie in 2023 geen suiker kunnen bestellen dan wel reserveren. Bij dit alles kunnen consumenten door de hogere prijzen minder luxe producten kopen, zoals chocolade en andere lekkernijen.
Perspectief
De expert schetste het perspectief dat grondstoffen steeds meer onderdeel worden van een sinister spel, waarin polarisatie en isolationisme een rol spelen en waarin ook grootmachten als de VS en China zich mengen. De standpunten verharden en de handel kan een economisch wapen worden, zo werd mij tijdens het seminar duidelijk. Je kunt je afvragen hoe lang China zich nog ‘neutraal’ opstelt ten opzichte van Rusland en hoe de verhoudingen komen te liggen als het land het op een akkoordje gooit met de Russen. Hebben de Chinezen daarmee een alibi om Taiwan binnen te vallen, waar een groot deel van de chips voor de wereld wordt geproduceerd?
Wereldwijd strategisch spel
Hoogleraar prof. dr. Coby van der Linde, directeur van het Clingendael International Energy Programme, kortweg CIEP, maakte duidelijk dat niet alleen gas in het geding is, maar ook olie en uranium (ook afkomstig uit Rusland) waarmee je kerncentrales laat draaien, om metalen waarmee je chips maakt en om andere grondstoffen. Het is een wereldwijd strategisch spel, waarvan de uitkomst ongewis is. Het evenwicht is zoek, het is zoeken naar een nieuwe balans. We kunnen alleen maar hopen dat het conflict in Oekraïne beëindigd wordt en een soort van rust weerkeert. Realistisch? Ik vrees van niet.